Beschrijving
JHERONIMUS BOSCH – Kopvoeter met uil JB27
De in artistiek opzicht wereldberoemde geniale voorloper van het surrealisme, was in zijn tijd uniek en radicaal vernieuwend. Hiëronymus, kortweg Jeroen Bosch werd ten tijde van de overgang van de middeleeuwen naar de renaissance geboren in ‘s-Hertogenbosch in het hertogdom Brabant. Bosch plaatst fantastische motieven in een vijandige wereld vol mystiek, vanuit de overtuiging dat de mens door eigen domheid en zondigheid ten prooi is gevallen aan de duivel. Hij houdt met cerebrale ironie en magische symboliek de wereld een spiegel voor en ontziet daarbij niemand.
Hij richt zijn spottende pijlen evengoed op de hypocrisie van de clerus als op de mateloosheid van de adel en de zedeloosheid van het volk. De stijl van Hiëronymus Bosch komt voort uit de traditie van de boekverluchtingen (middeleeuwse handschriftillustraties). De karikaturale verbeelding van het kwaad kent aspecten van bezwering, maar dient tevens als confronterende waarschuwing op theologisch gronden.
Het Heremietendrieluik
Het drieluik stelt drie vroegchristelijke heiligen voor die in complete afzondering hebben geleefd om zich te beschermen tegen aardse verlokkingen. Links Antonius die zich in de Egyptische woestijn terugtrok, in het midden Hiëronymus in Bethlehem en rechts Egidius die als kluizenaar in Zuid Frankrijk leefde.
Onderaan het linkerpaneel van het Heremietendrieluik wandelt temidden van exotische fantasiedieren een kopvoeter. De anatomische onvolkomenheden van het gedrocht worden bedekt door een hoofddoek. Bosch borduurt hier voort op de klassieke Griekse traditie, waar het weglaten van grote delen van het lichaam als angstaanjagend werd gezien. Op het hoofd van de kopvoeter nestelt een uil. Deze staat hier niet symbool voor de wijsheid, zoals de uil van Athene, maar voor bedriegelijkheid en achterbaksheid. Deze roofvogel verrast tenslotte in het donker onschuldige slapende prooien.
